Teju Jagua

 Ha´e Tau ha Kerana memby ypykuera. Ko mymba tuicha ha ivaieterei, hete teju guasu ha oguereko pokỡi  aka jagua, hete katu teju jaguaicha tyryryhape oikova ha tuichaitegui ikatu´yva oipuru imbarete mba´everᾶ oje´e hese oguerekoha ipoguype umi itakua ha avei oñangarekoha yvakuera rehe.

Mbói Tu´ῐ

 Ha´e peteῐ mymba ivai ha tuichaitereiva. Hete ojogua mboipe ha iñaka katu ha´ete tu´ῐ oguereko ipoguype umi karugua guasu, tuju ha y renda ojepysova umi ñu rehe. Moi Tu´ῐ oñangareko umi mynba oikova yvy ari ha ype oikokuaava rehe: ysapy, yvy´aku ha yvotykuera ñu ombojeguava, ha´e mboi tu´´ῐ.

Moñai

 Moñai ndaje oikundaha ñu ha ka´aguyre. Tape oῐva rupi ou ha oho. Horype hesa ha ijurure pukavy tape po´ire oguata . Ha´e karai guasu umi ñure ha oñangareko yvytu ha guyrakuera rehe: ha´eichagua ndaipori umi tendare moñai oikoja avei mondapye ha hembiapovai mo´aha ramo.

Jasy Jatere

 Jasy Jatere niko peteῐ mitᾶ´i yvagaicha hesa hovy ayva ha kuarahy mimbicha iñakaregue sa´yju. Michi ramo jepe mborayhu añetegui henyhe ha oguahẽou asajepyte osẽ omosarambi yvoty ropeicha mborayhu eirete. Oje´e hese opivo oikoha oparupiete ha ipope oguerekha ka´a rakᾶ pehengue ome´eva chupe mba´e kuaaita.

Kurupi

 Ha´e peteῐ kariay karape´i oikova asaje pyte ka´aguyre kañyhape. Oikoje ohape ra´aro mitᾶkuña oseva asajekue rei hogahui. Sapy´ante mitᾶkuña tera kuñatai ojejuhu ramo Kurupi ndive, tuichaiterei oñemondyi ohechavo karia´y karape hete rague ha ipire havarapava. Kurupi ojurane katuete ha oguraha ka´aguyre hesakahape, kapi´ipe hovyu ha hyakuᾶvureiva ari, oirairpombotarova terᾶ ojuka peve.

Ao Ao

 Ha´e oñangareko heñoi porᾶ hagua opa mba´e oῐva ko yvy ari. Ko mymba vai oñemoña hetaiterei ha upeicha hetakuera oiko kure ka´aguyicha ojoapykueri oikundaha umi ñu ha ka´aguy rehe. Umi yvypora nahendai mamove chuguikuera ha ndaikatui oikove py´aguapype. Reinte yvyra rakare ojejupi oñekañyseguichuguikuera, ao ao oitynde pindo rehe rejupiro añoite ndaje ndojapoi nderehe mba´eve.

Luisỡ

 Luisỡ peteῐ mymba ojoguava jaguape, ivai, hesa vera ha iñakanguasu pyhare pytevove oho ojapajere te´ongue ari, upevare hesa´yju ha ine… oseje avei pyhare oguahu puku, maymava ohenduvape omopirimba. Sapy´arei reñanduro opokovo nderehe ipo ro´ysava upeve ha´e luiso, nemomaranduva oguahemaha nde ara paha… oῐ ramo kuña imembyva pokỡi kuimba´e ojoapykueri ijapytepe oῐva´erᾶ katuete luisỡ.

Pombero

 Pombero peteῐ karai karepe, hete haguepava. Pyhare oseva omondyi hagua ija´eyvape ha oñangareko hagua ohayhuvape  oñemoῐ chupe tatakuape: ka´a, petỹ, eira ha guaripola jajehayhuka hagua hese. Ñañemoiru ramo karai pyharere ikatuntema ñase jaguata tape pyu ivaivevare, kuñatai porᾶ, ñande kichiha roga rekavo.

                                                                                                                                           Javier Ojeda